De geschiedenis van de Sabbat

Aangeprezen door de rust en de zegen van de Schepper, werd de Sabbat door Adam, tijdens zijn periode van onschuld, in de heilige Hof van Eden gehouden. In Adams gevallen staat, waarin hij overigens wel berouw had, nadat hij was verdreven van het grondgebied waar hij zo gelukkig geweest was, hield hij ook de Sabbat. De Sabbat werd gehouden door alle aartsvaders, van Abel tot de rechtvaardige Noach, tot op Abraham, tot op Jakob. Toen het uitverkoren volk in Egypte in slavernij verkeerde, verloren veel mensen  in het midden van de heersende afgoderij hun kennis van de wet van God. Maar toen de Heer Israël be-vrijdde, verkondigde Hij Zijn wet met een ontzagwekkende grootheid aan de verzamelde menigte, zodat ze Zijn wil leerden kennen, en Hem zouden vrezen en gehoorzamen.

Vanaf die dag tot op vandaag is deze kennis van Gods wet op aarde bewaard, en is de Sabbat van het vierde gebod gehouden. Hoewel de “mens van de wetteloosheid” (II Thessalonicenzen 2: 3) erin is ge-slaagd, Gods heilige dag met voeten te laten treden, toch zijn er, zelfs in de periode van zijn opperheer-schappij, op verborgen en geheime plaatsen trouwe zielen geweest, die de Sabbat in ere hielden. Sinds de Reformatie zijn er in elke generatie wel mensen geweest, die de Sabbat gehouden hebben. Vaak deden ze dat ondanks verwijten en vervolging. Toch is er voortdurend getuigd van de eeuwigdurende geldigheid van Gods wet, en de heilige verplichting de Sabbat van de schepping te handhaven.

Dit onderdeel – De Sabbat de eeuwen door – biedt een vluchtige blik in deze strijd

Geschiedenis van de sabbat – 1e eeuw

Jezus, Mattheüs 24: 20

“Bid dat uw vlucht niet zal plaatsvinden in de winter en ook niet op een sabbat.”

Instelling van de Sabbat

“Zo zijn de hemel en de aarde voltooid, en heel hun menigte. God voltooide op de zevende dag Zijn werk, dat Hij gemaakt had. Hij rustte op de zevende dag van al Zijn werk, dat Hij gemaakt had. En God zegende de zevende dag en heiligde die, want daarop rustte Hij van al Zijn werk, dat God schiep door het te maken.” Genesis 2: 1 – 3

Jezus

“En Hij kwam te Nazareth, waar Hij opgevoed was, en ging naar Zijn gewoonte op de dag van de sabbat naar de synagoge, en Hij stond op om te lezen.” Lukas 4: 16

Jezus

“En zie, er kwam iemand naar Hem toe en zei tegen Hem: Goede Meester, wat voor goeds moet ik doen om het eeuwige leven te hebben? Hij zei tegen hem: Waarom noemt u Mij goed? Niemand is goed behal-ve Eén, namelijk God. Maar wilt u tot het leven ingaan, houd u dan aan de geboden.” Mattheüs 19: 16 – 17

Jezus

“Bid dat uw vlucht niet zal plaatsvinden in de winter en ook niet op een sabbat.” Mattheüs 24: 20.
Jezus vroeg Zijn discipelen te bidden, dat wanneer zij uit de veroordeelde stad Jeruzalem zouden moeten vluchten, zij niet op Sabbat zouden hoeven vluchten. Zijn discipelen vluchtten uiteindelijk in 70 na Chris-tus (40 jaar na de kruisiging)

Zijn volgelingenSabbat

“En toen zij teruggekeerd waren, maakten zij specerijen en mirre gereed. En op de sabbat rustten ze over-eenkomstig het gebod.” Lukas 23: 56

Paulus en de heidenen

“En toen de Joden weggegaan waren uit de synagoge, drongen de heidenen erop aan dat op de volgende sabbat dezelfde woorden tot hen gesproken zouden worden. … En op de volgende sabbat kwam bijna heel de stad samen om het Woord van God te horen.” Handelingen 13: 42, 44

Hier zien we, dat heidenen in een heidense stad op bijeenkomen. Het was geen synagogedienst in vers 44, want er staat, dat bijna heel de stad samenkwam. In vers 42 staat, dat ze de boodschap op “de volgende Sabbat” wilden horen.

Johannes

“En ik was in de geest op de dag des Heeren” Openbaring 1: 10. (De volgende teksten tonen duidelijk aan, dat de dag des Heeren de Sabbat is: Markus 2: 28; Jesaja 58: 13; Exodus 20: 10)

Josephus

“Er is geen enkele stad van de Grieken, en ook niet van de barbaren, en ook geen enkele natie waar dan ook, waar onze gewoonte, te rusten op de zevende dag, niet is doorgedrongen.” M’Clatchie: “Notes and Queries on China and Japan.” (Uitgave van Dennys) Deel 4, nrs. 7 en 8, blz. 100.

Philo
Philo zegt, dat de Sabbat een feestdag is, niet voor deze of gene stad, maar voor het hele heelal.
M’Clatchie: “Notes and Queries” Deel 4, blz. 99.

“Geleerde verhandeling over de Sabbat”
“Het staat vast, dat de Sabbat meer dan driehonderd jaar na de dood van onze Heiland bleef bestaan en door christenen van de oosterse kerk werd gehouden (samen met het vieren van de dag des Heren)”

Vroege Christenen
“De oorspronkelijke christenen hadden grote eerbied voor de Sabbat. Ze brachten deze dag door met aan-bidding en prediking. Er is geen twijfel aan, dat zij deze praktijk aan de apostelen zelf ontleenden, zoals blijkt uit verschillende Bijbelteksten over dit onderwerp.” “Dialogues on the Lord’s Day”, blz. 189, London 1701. Door Dr. T.H. Morer (geestelijke van de Anglikaans Kerk)

Vroege Christenen
“… De Sabbat verbond hen met een sterke band aan het leven van het volk als geheel. En door de Sabbat te heiligen volgden ze niet alleen het voorbeeld van Jezus, maar gehoorzaamden zij ook aan Zijn gebod.” “Geschichte des Sonntags, blz. 13 – 14.

Christenen in de 2e eeuw
“De heidense christenen hielden ook de Sabbat.”  Gieseler’s “Church History”, dl. 1, hfdstk. 2, § 30, 93

Vroege christenen
“De oorspronkelijke christenen hielden ook de Joodse Sabbat. … daarom hielden de christenen lange tijd samen hun bijeenkomsten op Sabbat. Daarbij werden ook gedeeltes uit de wet (OT) gelezen. En deze praktijk hield stand tot aan het concilie van Laodicea.”  “The Whole Works” of Jeremy Taylor, dl. 9, blz. 416.

De vroege kerk
“Het staat vast, dat de Sabbat meer dan driehonderd jaar na de dood van onze Heiland bleef bestaan en door christenen van de oosterse kerk werd gehouden (samen met het vieren van de dag des Heren)” “Ge-leerde verhandeling over de Sabbat”

Let op: De schrijver bedoelt hier met de dag des Heren: zondag, en niet de ware Sabbat, de door de Bijbel aangewezen dag. Dit citaat laat zien, dat de zondag al in de eerste eeuwen na de dood van de apostelen in gebruik kwam. De apostel Paulus voorspelde een grote “afval” van de Waarheid, die spoedig na zijn dood zou plaatsvinden.

2e, 3e en 4e eeuw
“Vanaf de tijd van de apostelen tot het concilie van Laodicea, die rond het jaar 364 plaatsvond, ging het heilig houden van de Joodse Sabbat door. Dat is door citaten van veel schrijvers aangetoond. Dit ging zelfs door ondanks het decreet van het concilie tegen het vieren van de Sabbat.”  “Sunday and Sabbath” John Ley, blz. 163, London, 1640

Proefschrift over de dag des Heren”
“De Sabbat werd … door Christus, de apostelen en de oorspronkelijke christenen op de zevende dag plechtig gehouden, totdat het Concilie van Laodicea in zekere zin het houden van de Sabbat compleet afschafte.”

Egypte (Oxyrhynchus Papyrus: 200 – 250 n. Chr.)
“Wanneer jullie de ware Sabbat niet als Sabbat houden (Grieks: ςάββατιζε τον ςάββατον), zullen jullie de Vader niet zien.” (pt.1, blz. 3, logion 2, vers 4 – 11, London)

Vroege christenen uit de 3e eeuw
“Gij zult de Sabbat houden, vanwege Hem, die ophield met Zijn scheppingswerk, maar die niet met het werk van Zijn voorzienigheid ophield. Het is rust om de wet te overdenken, maar niet om je handen te laten nietsdoen.” “De anti-Niceense vaderen”, deel 7, blz. 413.

Afrika (Alexandrië) Origenes
“Na het feest van het voortdurende offer (de kruisiging) is de Sabbat als tweede feest ingesteld. Voor iedere rechtvaardige onder de heiligen is het passend om ook dit feest van de Sabbat te houden. “Er blijft dus een rust (Grieks: ςάββατιςμον, dat is het houden van de Sabbat) over voor het volk van God.” He-breeën 4: 9”  “Preek over Numeri 23”, §23, in Migne: “Patrologia Graeca”, dl. 12, kolom 749, 750.

Van Palestina tot India (Kerk van het Oosten)
Al vanaf 225 n. Chr. bestonden er grote bisdommen, of conferenties, van de Kerk van het Oosten, die de Sabbat hielden. Deze strekten zich uit van Palestina tot India. Mingana: “Early Spread of Christianity”, dl. 10, blz. 460.

India (Boeddhistisch Conflict, 220 n. Chr.)
De Kushan Dynastie van Noord-India riep een beroemd concilie van Boeddhistische priesters bijeen in Vaisalia, om onderlinge eenheid te brengen in de wijze waarop de monniken de wekelijkse Sabbat vier-den. Sommige van hen waren zó onder de indruk gekomen van de geschriften van het Oude Testament, dat zij de Sabbat gingen heiligen. Lloyd: “The Creed of half Japan”, blz. 23

Vroege christenen
“De Sabbat werd … door Christus, de apostelen en de oorspronkelijke christenen op de zevende dag plechtig gehouden, totdat het Concilie van Laodicea in zekere zin het houden van de Sabbat compleet afschafte.” Proefschrift over de dag des Heren”

“Als je in Rome bent, doe dan als Rome.”
Ambrosius, de gevierde bisschop van Milaan, heeft dit spreekwoord in het leven geroepen. Hij verklaarde, dat hij in Milaan op zaterdag Sabbat hield, maar in Rome op zondag. (Truth Triumphant, online: blz. 70.)

Italië en het Oosten – 4e eeuw
“Over het algemeen was dit de praktijk binnen de kerken van het Oosten; en ook binnen een aantal kerken in het Westen. … Want binnen de kerk van Milaan … leek de Sabbat hoog in ere te worden gehouden. … Niet dat die Oosterse kerken, of die andere kerken tot het Jodendom neigden. Ze kwamen op Sabbat bijeen om Jezus Christus, de Heer van de Sabbat, te aanbidden.” Dr. Heylin “History of the Sabbath”, dl. 2, § 5, blz. 73, 74. Londen 1636

Italië, Milaan
“Ambrosius, de gevierde bisschop van Milaan, zei, dat wanneer hij in Milaan was, hij de zaterdag hield. Maar was hij in Rome, dan hield hij de zondag. Dit deed het spreekwoord ontstaan: “Als je in Rome bent, doe dan als Rome.” Heylin “History of the Sabbath”.

Het Oosten en het grootste deel van de wereld
“De christenen van vroeger waren erg precies in het houden van zaterdag, of de zevende dag. … Het is duidelijk, dat alle kerken van het Oosten, en het grootste deel van de wereld, de Sabbat als feestdag hielden. … Ook Athanasius bericht, dat ze op Sabbat bijeenkomsten hielden. Niet omdat ze onder invloed van het Jodendom stonden, maar om Jezus, de Heer van de Sabbat, te aanbidden. Epiphanius zegt hetzelfde.” “Antiquities of the Christian Church”, dl. II, boek XX, hfdstk. 3, sectie 1, 66, kolom 1137, 1138.

Abbyssinië (Ethiopië), fragmenten van het Evangelie van Filippus.
“In de laatste helft van die eeuw verklaarde St. Ambrosius officieel, dat de bisschop van Abyssinië, Museus, bijna overal in het land van Seres (China) had rondgereisd. Meer dan zeventien eeuwen lang is de kerk van Abbysinië doorgegaan met het heilig houden van de zaterdag als de heilige dag van het vierde gebod.” Ambrosius: De Moribus Brachmanorium, Opera Omnia, 1132. Gevonden in Migne: Patrologia Latima, dl. 17, 1131, 1132.

Arabië, Perzië, India, China
“Mingana toont aan, dat het christelijk geloof uit Abbyssinië (een geloofsrichting, die de Sabbat hield) rond 370 n. Chr. zó populair was, dat haar beroemde leider Museus uitgebreide reizen naar het Oosten maakte. Hij deed de kerk in Arabië, Perzië, India en China groeien.” (Truth Triumphant, online, blz. 308, noot 27)
Spanje, concilie van Elvira (305 n. Chr.)
Uit canon 26 van het concilie van Elvira blijkt, dat de Spaanse kerk in die tijd de Sabbat, de zevende dag, hield. “Wat het vasten op Sabbat betreft: Het concilie besluit, dat de dwaling van het vasten op Sabbat gecorrigeerd moet worden.” Dit besluit van het concilie is in directe tegenspraak met het beleid, dat Rome had ingezet. Die had bevolen, dat de Sabbat een vastendag moest zijn, om deze dag neer te halen, en om de mensen een hekel aan de Sabbat te laten krijgen.

Spanje
Verder is het van belang op te merken, dat in het noordoosten van Spanje, in de buurt van Barcelona, een stad ligt die Sabadell heet. Het lag in een gebied, dat oorspronkelijk bewoond werd door een groep men-sen, die ‘Valdenses’ of ‘Sabbatati’ genoemd werden.

Perzië, 335 – 375 (40 jaar vervolging onder Shappur II)
De algemene klacht tegen christenen: “Zij verachten onze zonnegod. Ze houden godsdienstige bijeenkomsten op zaterdag. Ze ontheiligen de heilige aarde, doordat zij er doden in begraven.” .” (Truth Triumphant, online, blz. 261)

Perzië, 335 – 375
“Zij verachten onze zonnegod. Heeft Zoroaster, de heilige grondlegger van ons goddelijk geloof, duizend jaar geleden niet de zondag ingesteld ter ere van de zon? En hij heeft de Sabbat van het Oude Testament vervangen. Toch houden deze christenen godsdienstige bijeenkomsten op Sabbat.” O’Leary: “The Syriac Church and Fathers”, blz. 83, 84.

Concilie van Laodicea, 365 n. Chr.
“Canon 16: Op zaterdag worden de evangeliën en andere Schriftgedeeltes hardop voorgelezen.
Canon 29: Christenen mogen niet Joods handelen: en niet op Sabbat nietsdoen. Ze moeten op die dag werken. Maar ze moeten de dag des Heren bijzonder in ere houden. Als christenen zullen ze zo mogelijk op deze dag geen werk doen.” Hefele: “Councils”, dl. 2, boek 6 (Een online versie van de tekst van dit concilie is te zien op de Roamn Catholic New Advent website – zie Canon 29)

Constantinopel
“De mensen in Constantinopel (en bijna overal) komen zowel op Sabbat als op de eerste dag van de week bijeen. Deze gewoonte is in Rome of Alexandrië nooit in gebruik geweest.” Socrates: “Eccesiastical History”, boek 7, hfdstk. 19.

De wereld
“Want hoewel bijna alle kerken in de hele wereld de heilige mysteriën (de maaltijd des Heren) elke week op Sabbat vierden, weigerden de christenen van Alexandrië en Rome dit, op grond van één of andere oude traditie.” In de voetnoot bij dit citaat staat de uitleg, waarom het woord Sabbat gebruikt wordt.

Er staat: “Dat is op zaterdag. Ik wijs erop, dat de vroegere vaderen en geschiedkundigen zondag nooit ‘Sabbat’ noemen.” Socrates: “Eccesiastical History”, boek 5, hfdstk. 22, blz. 289.

De wereld – Augustinus, bisschop van Hyppo in Noord-Afrika
Augustinus laat hier zien, dat de Sabbat in zijn dagen “in het grootste deel van de christelijke wereld” werd gehouden. Zijn getuigenis is des te waardevoller, omdat hijzelf een oprecht en consequent zondag-vierder was. Zie “Nicene and Post-Nicene Fathers”, 1e serie, dl. 1, blz. 353, 354.

Paus Innocentius (402 – 417)
Paus Sylvester (314 – 335) is de eerste paus geweest, die gebood, dat men op zaterdag moest vasten.
Paus Innocentius (402 – 417) maakte dit tot een verbindende wet binnen de kerken die hem gehoorzaamden. (Zo probeerde hij de Sabbat uit de gunst te brengen.) “Innocentius verordende, dat de zaterdag of Sabbat altijd een vastendag zou zijn.” Heylin “History of the Sabbath”, dl. 2, blz. 44.

Christenen in de 5e eeuw
“Het in acht nemen van de Joodse Sabbat werd binnen de christelijke kerk tot in de 5e eeuw volgehouden.” Lyman Coleman: “Ancient Christianity Exemplified”, hfdstk. 26, sectie 2, blz. 527.
“In de dagen van Hiëronymus (420) deden zelfs de meest toegewijde christenen werk op zondag.” Dr. White, bisschop van Ely (Engeland): “Treatise of the Sabbath Day”

Frankrijk
“Daarom zijn er onder hen, behalve de vespers en nocturnen, overdag geen diensten, behalve op zaterdag (Sabbat) en zondag.” Jean Casian, een Franse monnik: “Institutes”, boek 3, hfdstk. 2.

Afrika
“Augustinus klaagde over het feit, dat in twee naburige kerken in Afrika de één de Sabbat van de zevende dag viert, en de ander op die dag vast.” Heylin “History of the Sabbath”, blz. 416.

Spanje (400 n. Chr.)
“Ambrosius heiligde de zevende dag als Sabbat. Dat zijn zijn eigen woorden. Ambrosius had grote invloed in Spanje, dat ook op zaterdag Sabbat hield.” ( Truth Triumphant, blz. 68)

Sidonius (sprekend over koning Theodorik van de Goten, 454 – 526)
“Feit is, dat de mensen in het oosten de gewoonte hadden, de Sabbat op dezelfde manier te vieren als de dag des Heren, en ook heilige samenkomsten te houden. Aan de andere kant hebben de mensen van het westen, die streden voor de dag des Heren, de Sabbat verwaarloosd.” “Apollinaries Sidonii Epistulae”, boek 1, 2; Migne 57

Kerk van het Oosten
“Uit Mingana blijkt, dat Izaäk, de hoogste leider van de kerk van het Oosten, in het jaar 410 een wereld-concilie hield. Sommige mensen denken, dat dit concilie onder stimulans van de reis van Museus tot stand is gekomen. Dit concilie werd bijgewoond door oosterse afgevaardigden uit 40 metropolietdistricten. In 411 benoemde hij een metropoliet voor China. Al deze kerken hielden de zevende dag als heilige dag.”

Egypte
“Er zijn verschillende steden en dorpen in Egypte, waar de mensen op Sabbatavond bijeenkomen. Dit in tegenstelling tot gebruiken die elders in zwang zijn. En ondanks het feit, dat ze van tevoren gegeten hebben, nemen ze deel aan de mysteriën. (Dat is de mis, waar je met nuchtere maag naartoe moet komen.) Sozomen: “Ecclesiastical History”, boek 7, hfdstk. 119.

De Schotse kerk
“Op dit laatste punt schenen zij een gebruik te hebben gehandhaafd, waarvan we de sporen in de vroegere kloosterkerk van Ierland terugvinden. Zij hielden Sabbat op zaterdag als dag, waarop zij van al hun werk rustten.” W.T. Skene: “Adamnan’s Life of St. Columbs”, 1874, blz. 96.

Schotland, Ierland
“Het lijkt alsof we hier een toespeling vinden op het gebruik, dat in de vroegere kloosterkerk van Ierland gold, dat men de rustdag op zaterdag, of Sabbat hield.” Katholieke historicus Bellesheim: “History of the Catholic Church in Scotland”, dl. 1, blz. 86.

Schotland – Columba
“Nadat hij zijn werk 34 jaar lang had voortgezet, voorspelde hij open en duidelijk, dat hij ging sterven. Op een zaterdag in juni zei hij tot zijn discipel Diermit: “Deze dag wordt Sabbat genoemd. Dat is de rustdag. En dat zal het voor mij ook werkelijk zijn. Want er zal een einde komen aan al mijn inspanningen.” “Butler’s Live of the Saints”, dl. 1, 597 n. Chr, blz. 762: artikel over “St. Columba”.

Columba (Butler’s beschrijving van zijn dood)
De uitgever van de beste biografie over Columba vertelt in een voetnoot: “Dit is zaterdag. De gewoonte om de dag des Heren Sabbat te gaan noemen is pas duizend jaar later ontstaan.” Adamnan “Life of Columba”, Dublin 1857, blz. 230.

Schotland en Ierland
Professor James C. Moffatt, dr. in de theologie en hoogleraar kerkgeschiedenis aan de universiteit van Princeton, zegt: “Het schijnt in de Keltische kerken, zowel Schotland als Ierland, in het begin gewoonte te zijn geweest zaterdag, de Joodse Sabbat, te houden als rustdag van het werk. Ze gehoorzaamden het vierde gebod letterlijk op de zevende dag.” “The Church in Scotland”, blz. 140.

Schotland en Ierland
“De Kelten gebruikten een andere Latijnse Bijbel dan de Vulgaat. Ze hielden de zaterdag als rustdag, en hadden op zondag speciale kerkdiensten.” Flick: “The Rise of the Mediaeval Church”, blz. 237.

Rome
Gregorius I (590 – 604) schreef tegen Romeinse burgers: “die verbieden, dat er op Sabbat gewerkt wordt.” “Nicene and post-Nicene Fathers”, 2e serie, dl. XIII, blz. 13, epist. 1.

Rome – Paus Gregorius I (590 – 604)
Hij sprak uit, dat wanneer de antichrist zou komen, deze de Sabbat op zaterdag zou houden. “Epistles of Gregory I”, boek 13, epist. 1. (gevonden in “Nicene and post-Nicene Fathers”)

“Bovendien heeft deze paus Gregorius een officiële uitspraak gedaan tegen een deel van Rome zelf. Want de christelijke gelovigen daar rustten en aanbaden op Sabbat.” “Epistles of Gregory I”, boek 13, epist. 1. (gevonden in “Nicene and post-Nicene Fathers”)

Concilie van Friuli in Italië, 791
Canon 13: “Wij bevelen alle christenen de dag des Heren te houden. Niet ter ere van de Sabbat die voorbij is, maar omdat die heilige avond van de eerste dag, die dag des Heren genoemd wordt. Wanneer wij spreken over die Sabbat, die de Joden houden, de laatste dag van de week, die ook door boeren wordt gehouden …” Bron : Mansi, 13, 851

Perzië en Mesopotamië
“De heuvels van Perzië en de vlaktes van de Tigris en de Eufraat weergalmden van hun lofliederen. Ze haalden hun oogsten binnen en betaalden hun tienden. Ze verbleven op Sabbat in hun kerken om God te aanbidden.” Bron: “Realenzyklopädie für Protestantische Theologie und Kirche”, art. “Nestorianer”; ook in: Yule: „The Book of ser Marco Polo“, dl. 2, blz. 409
India, China, Perzië, enz..
“Het houden van de Sabbat op de zevende dag was onder de gelovigen van de kerk van het Oosten en van de Thomisten in India wijdverspreid. En deze gewoonte is ook lang in stand gebleven. Deze kerken hebben nooit een band met Rome gehad. De Sabbat werd ook gehouden door kerkelijke groepen, die na het Concilie van Chalcedon de banden met Rome verbraken: de Abbyssiniërs, de Jakobieten, de Maronieten en de Armeense christenen.” Bron: Schaff-Herzog: “The New Encyclopaedia of Religious Knowledge”, art. ‘Nestorianen’.
Zie ook: “Realenzyklopädie für Protestantische Theologie und Kirche”, art. “Nestorianer”.

Concilie van Estinnes (België) – 745 (Dit Concilie is door Bonifatius bijgewoond)
“De derde redevoering van dit Concilie waarschuwt tegen het houden van de Sabbat, met verwijzing naar het besluit van het concilie van Chalcedon.” Bron: Dr. Hefele: “Conciliengeschichte”, 3, 512, sec 362

China – 781
In 781 kreeg het beroemde Chinamonument een inscriptie in marmer, om de groei van het Christendom in het China van die tijd aan te geven. De inscriptie bevat 763 woorden werd in 1525 in de buurt van de stad Changan opgegraven, en staat nu in het “Woud van de stenen tafelen” in Changan. De volgende passage op deze steen toont aan, dat men de Sabbat hield:

“Op de zevende dag brengen we offers, nadat ons hart gezuiverd is, en wij absolutie voor onze zonden gekregen hebben. Deze zo volmaakte en uitmuntende godsdienst heeft een moeilijke naam. Maar het is een licht in de duisternis door zijn briljante voorschriften.” Bron: M l’Abbe Huc: “Christianity in China”, dl. 1, hfdstk. 2, blz. 48, 49.

Bulgarije
“In het begin van het evangeliseren van Bulgarije werd geleerd, dat men op Sabbat geen werk mocht verrichten.” Responsa Nicolai Papae I en Consulta-Bulgarorum, Responsum X. Gevonden in Mansi: “Sacrorum Consiliorum Nova et Amplissima Collectio, dl. 15, blz. 406; ook Hefele: “Conciliengeschichte”, dl. 4, sectie 478.

Bulgarije
(Paus Nicolaas I, in antwoord op een brief van Bogaris, regerend vorst van Bulgarije) “Vraag 6: Baden is op zondag toegestaan. … Vraag 10: Men moet op zondag het werk staken, maar niet ook nog op Sabbat.” Hefele, 4, sectie 478, 346 – 352.
De Bulgaren waren gewoon op Sabbat te rusten. Paus Nicolaas I verzet zich schriftelijk tegen deze gewoonte.

Constantinopel
Photuus, patriarch van Constantinopel, beschuldigde in een contrasynode, die Nicolaas afzette, het pauselijk gezag van het volgende: “In strijd met het Canonieke recht dwongen zij de Bulgaren op Sabbat te vasten.” Photius, vonKard, Hergenrother, 1, 643.

Noot: Het pauselijk gezag probeerde de Sabbat van de zevende dag een slechte naam te bezorgen, door erop te staan, dat iedereen op deze dag moest vasten. Op deze manier probeerde men de mensen naar de zondag te trekken. Deze dag was door Rome aangenomen.

Athingianen
Kardinaal Hergenrother zegt, dat zij nauwe banden hadden met keizer Michael II (821 – 829). Hij getuigt, dat zij de Sabbat hielden. Kirchengeschichte, 1, 527.

India en Abbyssinië
“Het houden van de Sabbat op de zevende dag was onder de gelovigen van de kerk van het Oosten en van de Thomisten in India wijdverspreid. En deze gewoonte is ook lang in stand gebleven. Ook in Abbyssinië hield men de Sabbat.”

Bulgarije
“In de negende eeuw stuurde paus Nicolaas I een lang document aan de vorst van Bulgarije. Daarin stond, dat men op zondag het werk moest staken, maar niet op Sabbat. Het hoofd van de Griekse kerk, beledigd door de inmenging van het pauselijk gezag, deed de paus in de ban.”(Truth Triumphant, blz. 223)

Schotland
“Ze werkten op zondag, maar hielden de zaterdag op een Sabbatachtige manier.” Andrew Lang: “A his-tory of Scotland from the Roman occupation”, dl. 1, blz. 96.

Kerk van het Oosten – Koerdistan
“Nestorianen eten geen varkensvlees en houden de Sabbat. Ze geloven niet in de oorbiecht, en ook niet in het vagevuur.” Schaff-Herzog: “The New Encyclopaedia of Religious Knowledge”, art. ‘Nestorians’.

Waldenzen
“En omdat zij geen andere rustdag hielden dan de Sabbat, noemde men hen Insabathas, dat zoveel wil zeggen als: zij houden de Sabbat.” “Luther’s Forerunners”, blz. 7, 8

Waldenzen
Rooms-katholieke schrijvers proberen de apostolische oorsprong van de Waldenzen te omzeilen. Ze laten het schijnen, alsof de Rooms-katholieke Kerk de enige apostolische kerk is, en dat alle andere kerken nieuwkomers zijn. Om die reden beweren zij, dat de Waldenzen hun oorsprong vinden in Peter Waldo uit de twaalfde eeuw.
Dr. Peter Allix zegt:
“Sommige protestanten zijn in de val getrapt, die voor hen was uitgezet. … Het is absoluut onjuist, dat deze kerken door Peter Waldo zijn gesticht. … het is pure geschiedvervalsing.” “Ancient Church of Piedmont”, blz. 192, Oxford, 1821.

Waldenzen
“Het is niet waar, dat Waldo deze naam aan de bewoners van de valleien gaf. Ze werden al voor die tijd Waldenzen, of Vaudois genoemd, naar de naam van de valleien waarin ze woonden.” Idem, 182

Waldenzen
“Aan de andere kant werd hij Valdus of Waldo genoemd, omdat hij zijn geloofsopvattingen ontvangen had van de bewoners van de valleien.” William Jones: “The History of the Christian Church”, dl. II, blz. 2.

Schotland
“Zij waren van mening, dat zaterdag de juiste Sabbat was. Dan onthielden ze zich van werken.” “Keltisch Schotland”, dl. 2, blz. 350.

Schotland
“Zij werkten op zondag, maar hielden de zaterdag op een Sabbatachtige manier. … Deze dingen werden door Margaret afgeschaft.” Andrew Lang: “A history of Scotland from the Roman occupation”, dl. 1, blz. 96.

Schotland
“Een ander gebruik van hen was, dat ze niet de verschuldigde eerbied voor de dag des Heren opbrachten. Ze wijdden zich op die dag aan allerlei wereldse zaken, net als op andere dagen. Koningin Margaret bewees hen, zowel door redeneren als door haar gezag, dat dit tegen de wet was. Ze zei: ‘Laten wij de dag des Heren vereren vanwege de opstanding van onze Heer, die op die dag plaatsvond. En laten we op die dag niet langer slaafse arbeid verrichten. Want we moeten in gedachten houden, dat we op die dag bevrijd zijn van de slavernij van de duivel. De gezegende paus Gregorius bevestigt dit ook.’” Turgot: “Life of Saint Margaret”, blz. 49 (Museumbibliotheek).

Schotland
(De historicus Skene geeft commentaar op het werk van koningin Margaret) “Haar volgende punt was, dat ze de dag des Heren niet op de juiste wijze in ere hielden. Maar in dit laatste geval lijkt het, dat zij de praktijk gevolgd zijn, waarvan we de sporen aantreffen in de vroege kerk van Ierland. Volgens die gewoonte hielden ze zaterdag als Sabbat, en rustten daarop van al hun werk.” Skene: “Celtic Scotland”, dl. 2, blz. 349.

Schotland en Ierland
“T. Radcliffe Barnett schrijft in zijn boek over de vurige katholieke koningin van Schotland, die in 1060 de eerste was, die een poging deed, de broeders van Columba ten val te brengen: “In deze kwestie hadden de Schotten misschien het traditionele gebruik van de vroege Ierse Kerk in ere gehouden. Deze hield de zaterdag als rustdag, in plaats van de zondag.” Barnett: “Margaret of Scotland, Queen and Saint”, blz. 97.

Concilie van Clermont
“In de tijd van de eerste kruistocht bepaalde paus Urbanus II tijdens het Concilie van Clermont (1095), dat de Sabbat ter ere van de maagd Maria moest worden afgeschaft.” “History of the Sabbath”, blz. 672.

Constantinopel
“Jullie houden de Sabbat samen met de Joden, en de dag des Heren samen met ons. Daarmee imiteren jullie de gewoontes van de sekte van de Nazareners.” Migen: “Patrologia Latina”, dl. 145, blz. 506. Ook bij Hergenrother: “Photius”, dl. 3, blz. 746 (De Nazareners vormden een Christelijke geloofsrichting).

Griekse kerk
“Het houden van de zaterdag is, zoals iedereen weet, de bron van een bittere woordenstrijd tussen Griekse en Latijnse gelovigen.” Neale: “A History of the Holy Eastern Church”, dl. 1, blz 731. (Dit verwijst naar het grote schisma (kerkscheiding) tussen de Grieks-orthodoxe Kerk en de Rooms-katholieke Kerk in 1054).

“General History of the Baptist Denomination”, dl. II, blz. 413
“Robinson geeft een verslag over een groep Waldenzen in de Alpen, die Sabbati genoemd werden: Sabbattati, of Insabbattati. Maar vaker nog Inzabbattati. Men zegt, dat ze zo genoemd werden naar het Hebreeuwse woord Sjabbat. Want ze hielden zaterdag als dag des Heren.”

Lombardije
“Sporen van Sabbatvierders zijn te vinden in de tijd van Gregorius I, Gregorius VII en in de twaalfde eeuw in Lombardije.” Strong’s Cyclopaedia, 1, 660

Spanje (Alfonzo van Aragon)
“Alfonzo, koning van Aragon, enz.., aan alle aartsbisschoppen, bisschoppen en aan iedereen: Wij bevelen jullie om alle ketters, te weten Waldenzen en Insabbathi, verdreven moeten worden van het aangezicht van God en van alle katholieken. Hen moet bevolen worden, dat zij ons koninkrijk moeten verlaten.” Marianse: “Praefatio in Lucam Tudensem. Gevonden in “Macima Bibliotheca Veterum Patrum”, dl. 25, blz. 190.

Hongarije, Frankrijk, Engeland, Italië, Duitsland (Dit citaat verwijst naar de Sabbatvierende Pasagini)
“De verspreiding van ketterij in deze tijd is bijna ongelofelijk. Van Bulgarije tot de Ebro, van Noord-Frankrijk tot de Tiber, overal kom je ze tegen. Hele landen zijn ermee besmet, zoals Hongarije en Zuid-Frankrijk. In heel veel andere landen wemelt het ervan. In Duitsland, in Italië, in de Nederlanden, en zelfs in Engeland laten zij van zich horen.” Dr. Hahn: “Geschichte der Ketzer”, 1, 13 – 14

Waldenzen
“Onder de documenten over deze zelfde mensen bevindt zich een uitleg van de Tien Geboden, die door Boyer in 1120 wordt gedateerd. Daarin wordt de Sabbat als gebod opgelegd, waarop men zich van werelds werk moet onthouden.” Blair: “History of the Waldenzes”, dl. 1, blz. 220.

Wales
“Er zijn veel aanwijzingen, dat de Sabbat op de universiteit van Wales tot 1115 van kracht bleef. Toen werd de eerste Roomse bisschopzetel in de St. David gevestigd. De oude Welsh kerken bogen ook toen nog niet volledig de knieën voor Rome. Men vluchtte in de schuilplaatsen.” Lewis: “Seventh Day Baptists in Europe and America”, dl. 1, blz. 29.

Frankrijk
“Twintig jaar lang zorgde Peter de Bruys voor onrust in het zuiden van Frankrijk. Hij legde in het bijzonder de nadruk op een dag van aanbidding, die in die tijd in de Keltische kerken van de Britse eilanden werd erkend. Ook de Paulicianen en de grote Oosterse kerk hielden deze dag: de zevende dag van het Vierde Gebod.

Pasagini
De pausgezinde schrijver Bonacursus schreef tegen de Pasagini het volgende: “Niet weinig, maar veel mensen weten, wat de dwalingen zijn van de mensen, die Pasagini worden genoemd. … Ten eerste leren zij, dat wij de Sabbat moeten houden. En verder verwerpen zij alle kerkvaders – en de hele Roomse Kerk – en wijzen hen af, waardoor hun dwaling nog groter wordt.” D’Achery: Spicilegium 1, f.211 – 214; Mu-ratory: Antiq. Med. Aevi. 5, f.152; Hahn, 3, 209

H.C.Les: “History of the Inquisition of the Middle Ages”, dl. 1
“De inquisiteurs … [verklaren] dat het teken, dat iemand een Vaudois (Waldenzer in Frankrijk) was, en des doods schuldig, dat iemand Christus volgde en de geboden van God probeerde te gehoorzamen.”

Waldenzen
“Zij zeggen, dat de gezegende paus Sylvester de antichrist is, die in de brieven van St. Paulus genoemd wordt, en daar mens van de wetteloosheid genoemd wordt. Ze zeggen ook, dat de Sabbat gehouden moet worden.” “Ecclesiastical History of the Ancient Churches of Piedmont”, blz. 169. (geschreven door een prominent katholiek schrijver, die spreekt over de Waldenzen)

Frankrijk (Waldenzen)
Om deze ketters volledig uit te roeien, stuurde paus Innocentius III Dominicanen als inquisiteurs naar Frankrijk. En ook kruisvaarders. En hij beloofde: “volledige vergeving van alle zonden voor hen die op kruistocht gingen … tegen de Albigenzen.” Catholic Encyclopaedia, dl. XII, art. ‘Raymond VI’, blz. 670

Frankrijk
Duizenden mensen van Gods volk werden door de Inquisitie dood gemarteld. Of ze werden door de kruisvaarders in stukken gehakt. Bij de verwoesting van de stad Biterre vroegen de soldaten aan de katholieke leiders, hoe ze konden weten wie de ketters waren. “Dood ze allemaal; want de Heer kent de Zijnen.” “History of the Inquisition”, blz. 96

Frankrijk, koning Lodewijk IX, 1229
Hij vaardigde de wet “Cupientes” uit, waarin hij zichzelf de opdracht gaf om Zuid-Frankrijk te zuiveren van ketters, zoals de Sabbatvierders genoemd werden.

Waldenzen in Frankrijk
“De ketterij van de Vaudois, of armen van Lyon, is al heel oud. Sommigen beweren, dat ze al sinds paus Sylvester (4e eeuw) bestaat; anderen zeggen zelfs sinds de tijd van de apostelen.” Reinerus Sacho, Rooms inquisiteur. Hij schreef dit omstreeks 1230

Frankrijk – Concilie van Toulouse 1229
Canons tegen Sabbatvierders:
“Canon 3: De vorsten van de verschillende districten moeten de villa’s, huizen en bossen grondig doorzoeken, en de schuilplaatsen van de ketters vernietigen.
Canon 14: Het is leken niet toegestaan de boeken van het Oude of Nieuwe Testament in bezit te hebben.” Hefele 5, 931, 962

Europa
“De Paulicianen, Petrobusina, Pasagini, Waldenzen, Insabbatati waren tot 1256 grote groeperingen, die de Sabbat hielden.”

Pasagini
Dr. Hahn zegt, dat toen de Pasagini naar het Vierde Gebod verwezen ter ondersteuning van de Sabbat, de Roomse priesters antwoordden, dat “de Sabbat symbool staat voor de eeuwige rust van de heiligen.”
Mongolië
“De verovering door de Mongoliërs deed de kerk van het Oosten geen schade. (Deze hield de Sabbat) Integendeel: een aantal Mongolische vorsten en een nog groter aantal Mongolische koninginnen werden lid van deze kerk.”

“Theological Periodicals for the Evangelical Lutheran Church in Norway”, dl. 1, blz. 184
Ook de priesters hebben ervoor gezorgd, dat de mensen de zaterdag als zondag houden.

Waldenzen
“Wij moeten één enig God aanbidden. Hij is in staat om ons te helpen, en niet de gestorven heiligen. En wij moeten de Sabbatdag heiligen.” “Luther’s Fore-runners”, blz. 38

Insabbati
“Eeuwenlang werden evangelische groepen, vooral de Waldenzen, Insabbati genoemd, omdat ze de Sabbat hielden.” Manueld’ Gui, inquisiteur

Bohemen, 1310 (Tegenwoordig Tsjechië en Slowakije)
“In 1310, tweehonderd jaar vóór de stellingen van Luther, bestond de bevolking van Bohemen voor een kwart uit de Boheemse Broederschap. Ze hadden contact met de Waldenzen, die er in grote aantallen waren in Oostenrijk, Lombardije (Noord-Italië), Bohemen, Noord-Duitsland (Thüringen, Brandenburg) en Moravië. Erasmus heeft erop gewezen, hoe strikt de Waldenzen in Bohemen de Sabbat op de zevende dag hielden.” Armitage: “A History of the Baptists”, blz. 313; Cox: “The Literature of the Sabbath Question”, dl. 2, blz. 201 – 202.

Noorwegen
In die tijd luidde het Sabbatgebod, in de Catechismus die in de veertiende eeuw gebruikt werd: “U zult niet vergeten de zevende dag te gedenken.” “Documents and Studies Concerning the History of the Lu-theran Catechism in the Nordish Churches”, blz. 89, Christiana 1893.

Engeland, Nederland, Bohemen
“We hebben geschreven over Sabbatvierders in Bohemen, Transsylvanië, Engeland en Holland, tussen 1250 en 1600.” “Truth Triumphant”, Wilkinson, blz. 309.

“Geschichte der Juden”, blz. 117 – 122 (Leipzig 1873)
“De beschuldigden [Sabbatvierders] werden gedagvaard. Ze bekenden openlijk hun nieuwe geloof, en verdedigden dat ook. De meest vooraanstaanden van hen: staatssecretaris Kuritzyn, Ivan Maximov, en Kassian, de archimandriet van het Vuurklooster van Novgorod, werden ter dood veroordeeld, en in Moskou in het openbaar in kooien verbrand, op 17 december 1503.”

Bohemen
“Erasmus verklaart, dat deze Bohemers zelfs nog in 1500 niet alleen de Sabbat gewetensvol hielden, maar ook Sabbatarianen genoemd werden.” Cox: “The Literature of the Sabbath Question”, dl. 2, blz. 201 – 202. (Truth Triumphant, blz. 264)

Noorwegen
(Kerkelijk Concilie in Bergen, 22 augustus 1435) “De eerste kwestie ging over het heiligen van de zaterdag. Het was tot de aartsbisschop doorgedrongen, dat mensen op verschillende plaatsen in het koninkrijk begonnen waren met het heiligen van de zaterdag. Volgens het kerkrecht is het strikt verboden, dat iemand heilige dagen houdt of aanneemt, dan alleen die door de paus, de aartsbisschop of de bisschoppen zijn aangewezen.” R. Keyser: “The History of the Norwegian Church under Catholicism” (Oslo), dl. II, blz. 488.

Noorwegen, 1435
(Katholieke Provinciale Synode in Bergen)
“Wij hebben informatie ontvangen, dat sommige mensen, in verschillende districten van het koninkrijk, zijn overgegaan tot het houden van de Sabbat. Dat is volgens het Canonieke recht van de heilige kerk in alle gevallen streng verboden. Niemand mag dagen houden, behalve die door de paus en aartsbisschop, of door de bisschoppen zijn bevolen. Het houden van de zaterdag mag dan ook voortaan onder geen beding worden toegestaan in andere gevallen dan het Canonieke recht gebiedt. “Daarom raden wij alle vrienden van God in heel Noorwegen, die de heilige kerk gehoorzaam willen zijn, aan om met dit kwaad van het houden van de zaterdag te stoppen. En de rest verbieden wij de zaterdag heilig te houden, onder bedreiging van strenge kerkelijke straffen.” Dip. Norveg, 7, 397.

Noorwegen, 1436
(Kerkconferentie in Oslo) “Onder bedreiging met dezelfde straf is het verboden, de zaterdag te heiligen door zich van werk te onthouden.” “History of the Norwegian Church”, blz. 401

Frankrijk – Waldenzen
“Lodewijk XII, koning van Frankrijk, werd door vijanden van de Waldenzen geïnformeerd, die in een deel van de provincie woonden. Zij werden beschuldigd van verschillende gruwelijke misdaden. De koning zond de Meester van Onderzoek, en een doctor van de Sorbonne, om deze zaak te onderzoeken. Bij terugkomst berichtten zij, dat ze alle parochies hadden bezocht, maar geen enkel spoor hadden kunnen ontdekken van de misdaden, waarvan zij waren beschuldigd. Integendeel: ze hielden de Sabbat, kenden het gebruik van de doop overeenkomstig de vroege kerk, leerden hun kinderen de regels van het christelijk geloof, en de geboden van God. Toen de koning het verslag van zijn beambten had gehoord, verklaarde hij met een eed, dat deze mensen beter waren dan hijzelf en zijn volk.” “History of the Christian Church, dl. II, blz. 71, 72. (derde druk. Londen 1818)

India
“Méér dan 1000 jaar leefden zij gescheiden van de westerse wereld. Ze waren vanzelfsprekend onwetend over de vele nieuwigheden van de Lateraanse Concilies en haar besluiten. ‘Wij zijn christenen en geen afgodendienaars’, was hun uitdrukkelijke antwoord, toen hen gevraagd werd, een afbeelding van de maagd Maria eer te bewijzen.”

Adeney: “The Greek and Eastern Churches”, blz. 527, 528
“De beroemde Jezuïet, Francois Xavier, riep de Inquisitie naar India. Deze werd in 1560 in Goa, India geïnstalleerd, om ‘het Joodse kwaad’ (de Sabbat) het hoofd te bieden.”

Engeland
“Tijdens de regering van Elizabeth kwam bij veel gewetensvolle en onafhankelijke denkers (net als eerder bij sommige protestanten in Bohemen was gebeurd) de gedachte op, dat het Vierde Gebod van hen eiste, dat ze niet de eerste, maar de uitdrukkelijk aangewezen zevende dag van de week moesten houden.” Chambers’ Cyckopaedia, artikel “Sabbath”, dl. 8, 462, 1537

Zweden
“Deze ijver om de zaterdag te houden hield lang aan. Zelfs kleine dingetjes, die het gebruik van het zaterdagvieren konden ondersteunen, werden bestraft.” Bisschop Anjou: “Svenska Kirkans Historia after Motetthiers”, Uppsala

Familie Liechtenstein
(bezittingen in Oostenrijk, Bohemen, Morovia en Hongarije. Pas aan het einde van de 7e eeuw werd Liechtenstein in het Rijndal hun land) “De Sabbatarianen leren, dat de uiterlijke Sabbat, dat is zaterdag, nog steeds gehouden moet worden. Zij zeggen, dat de zondag een uitvinding van de paus is.” Wolfgang Capito: “Refutation of Sabbath”, 1599

Bohemen (de Boheemse Broederschap)
Dr. R. Cox zegt: “Uit een citaat van Erasmus haal ik, dat in het vroege begin van de Reformatie er in Bohemen Sabbatarianen waren. Ze hielden niet alleen de zevende dag, maar er wordt verteld, dat … zij die gewetensvol houden.” Cox: “Literature on the Sabbath Question”, dl. II, blz. 201 – 202
Lijst kerken van een van historicus (16e Eeuw)
“ ‘Sabbatarianen’: Deze worden zo genoemd, omdat ze het houden van de dag des Heren afwijzen, omdat deze niet door de Bijbel wordt geboden. Zij beschouwen alleen de Sabbat heilig, omdat God op die dag gerust heeft. Hij heeft geboden deze dag te heiligen en daarop te rusten.” A. Ross

Duitsland
Dr Eck (als weerwoord tegen de hervormers): “Maar de kerk heeft het houden van de zaterdag op haar eigen gezag in de zondag veranderd, zonder Schriftbewijs.” Eck: “Enchiridion”, 1533, blz. 78, 79

Vorsten van Liechtenstein
Rond het jaar 1520 vonden veel van deze Sabbatvierders een toevlucht op het grondgebied van Heer Leonhardt van Liechtenstein, die van mening was, dat men de ware Sabbat moest houden.” J.N. Andrews: “De geschiedenis van de Sabbat.”

Noorwegen, 1544
“Sommigen van jullie houden, ondanks de waarschuwing, de zaterdag. Jullie horen streng gestraft te worden. Ieder die wordt aangetroffen, terwijl hij Sabbat houdt, moet een boete van tien mark betalen.” Niels Krag en S. Stephanius: “History of king Christian the Third”

Oostenrijk
“Er bestaan op dit moment Sabbatarianen in Oostenrijk.” Luther: “Lectures on Genesis”, 1523 – 1527

Abbyssinië, 1534
(De legaat van Abbyssinië aan het hof in Lissabon) “Daarom is het niet het imiteren van de Joden, maar gehoorzaamheid aan Christus en Zijn heilige apostelen, dat wij deze dag houden.” Gedde “Church History of Ethiopië”, blz. 87, 88

Dr. Maarten Luther
“God zegende de Sabbat en heiligde die voor Hem. God wilde, dat dit gebod over de Sabbat zou blijven. Hij wilde, dat op de zevende dag het Woord gepredikt zou worden.” Commentary on Genesis, dl. 1, 138 – 140
Baptisten
“Sommigen van hen werden gemarteld, omdat zij niet wilden rusten, wanneer anderen zondag hielden. Zij verklaarden, dat het de feestdag en de wet van de antichrist was.” Sebastian Frank (1536)

Finland, 6 december 1554
(Koning Gustava Vasa I over de brief uit Zweden aan het volk van Finland): “Enige tijd geleden vernamen wij, dat sommige mensen in Finland in grote dwaling waren vervallen, en de zevende dag houden, zaterdag.” Staatsbibliotheek van Helsingfors, Reichsregister, Vom J., 1554, dl. B.B., blad 1120, blz. 175 – 180a.

Zwitserland
“Het houden van de Sabbat vormt onderdeel van de morele wet. Zij is al vanaf het begin van de wereld geheiligd.” Verwijzing van een bekende Zwitserse schrijver, R. Hospinian, 1592

Holland en Duitsland
Barbara van Thiers, die in 1529 werd terechtgesteld, zei: “God heeft ons geboden, op de zevende dag te rusten.” Een andere martelares, Christina Tolingerin, citeert men aldus: “Wat heilige dagen en de zondag aangaat, zei ze: ‘De Heer heeft in zes dagen de wereld gemaakt, en op de zevende rustte Hij. De andere heilige dagen zijn door pausen, kardinalen en aartsbisschoppen ingesteld.’” “Martyrology of the Churches of Christ, commonly calles Baptists”, T.J. van Bright (vanuit het Nederlands vertaald), Londen 1850, I, 113, 114.

Monument op het graf van dr. Peter Chamberlain
“Een christen die de geboden van God hield en het geloof van Jezus had. Hij werd gedoopt in 1648 en hield meer dan 32 jaar lang de Sabbat.”

Hongarije, Roemenië
“Maar omdat ze de zondag afwezen, op Sabbat rustten, beval Prins Siegmund Bathory hen te vervolgen. Pechi klom op tot staatskanselier en tweede troonsopvolger van Transsylvanië (toen deel van Hongarije). Hij bestudeerde zijn Bijbel en dichtte een aantal liederen, meestal ter ere van de Sabbat. Pechi werd gevangen genomen en stierf in 1640.”

Zweden en Finland
“We treffen deze opvattingen over die dag aan in bijna heel Zweden: in Finland en het noorden van Zweden. In het district Uppsala hielden de boeren de zaterdag in plaats van de zondag. Rond het jaar 1625 kreeg deze opvatting zoveel invloed, dat niet alleen grote aantallen gewone mensen de zaterdag begonnen te houden, maar zelf vele priesters deden het zelfde.” Geschiedenis van de kerk in Zweden, deel 1, blz. 256.

Moscovitisch Russische Kerk
“Ze houden plechtig de zaterdag.” (de oude Sabbat) Samuel Purchase: “His Pilgrims”, dl. 1, blz. 350

India, 1625 (Jakobieten)
“Zij heiligden de zaterdag. Op zaterdag houden zij plechtige diensten.” Pilgrimmes, dl 2, blz. 1269

Amerika – 1664
“Stephen Mumford, de eerste Sabbatvierder in Amerika, kwam in 1664 uit Londen.” Jas. Bailey: “History of the Seventh Day Baptist General Conference, blz. 237, 238

Amerika – 1671 (Zevende-dags Baptisten)
“Braken met de Baptistenkerk om de Sabbat te kunnen houden.” Jas. Bailey: “History of the Seventh Day Baptist General Conference, blz. 9, 10

Amerika, 1603 – 1683
“De zogenaamde plaatsvervanger van Christus op aarde … spreekt grote woorden tegen de God van de hemel. Hij zal erop uit zijn bepaalde tijden en de wet te veranderen. Maar hij is de mens der wetteloosheid.” Roger Williams, eerste predikant van de Baptisten in Amerika (1603 – 1683). L.E. Froom: “The Prophetic Faith of our Fathers”, dl. 3, blz. 52 (onderstreping toegevoegd)

Engeland
Karel I, 1647 (toen hij de gedelegeerden van het parlement ondervroeg) “Want in de Schrift is niet te vinden, wanneer de Sabbat niet meer gehouden werd, of in de zondag is veranderd. Daarom moet het gezag van de kerk de één veranderd hebben, en de ander ingesteld.” Cox: “Sabbath Laws”, blz. 333

Engeland – John Milton
“Het is met zekerheid veel veiliger, om de zevende dag te houden, in overeenstemming met het uitdrukkelijke gebod van God, dan op grond van louter menselijke speculatie de eerste dag aan te nemen.” Sab. Lit. 2, 46 – 54

Engeland
“Rond de publicatie van het “Book of Sports” ontstond op twee punten een felle strijd tussen Engelse geestelijken: Ten eerste: Is de Sabbat van het Vierde Gebod van kracht? En ten tweede: Op welke gron-den houdt men de eerste dag van de week als ‘Sabbat’?” Haydn: “Dictionary of Dates”, artikel over “Sabbatarianen”, blz. 602

Engeland – 1618
“Uiteindelijk werd zij, omdat ze nog maar vijf dagen per week les gaf en op Sabbat rustte, naar de nieuwe gevangenis in Maiden Lane overgebracht. Die plek was aangewezen om ook verschillende andere mensen vast te houden, van wie de opvattingen strijdig waren met die van de kerk van Engeland. Mevrouw Traske zat vijftien of zestien jaar gevangen voor haar mening over de Sabbat op zaterdag.” Pagitt: “Heresio-graphy”, blz. 296

Engeland – 1668
“Hier in Engeland zijn ongeveer negen of tien kerken, die de Sabbat houden. Daarnaast zijn er nog veel discipelen, die zich buitengewoon goed staande hebben weten te houden.” “Stennet’s letters, 1668 en 1670” Cox, Sab., 1, 268

Ethiopië – 1604
“Jezuïeten probeerde de kerk van Abessynië (Ethiopië) over te halen, het Rooms-katholicisme aan te nemen. Ze oefenden druk uit op koning Zadenghel om voor te stellen, zich aan het gezag van de paus te onderwerpen. (1604) “Hij verbood al zijn onderdanen, onder bedreiging met zware straffen, nog langer de zaterdag te houden.” Gedde: “De kerkgeschiedenis van Ethiopië, blz. 311. Gibbon: “Achteruitgang en verval”, hoofdstuk 47.

Bohemen, Moravië, Zwitserland, Duitsland
“Één van de raadgevers en raadsheren van het hof was Johannes Gerendi, hoofd van de Sabbatarianen, een groepering die niet de zondag, maar de zaterdag houdt.” Lamy: “The History of Socinianism”, blz. 60.

Tennhardt: “Schriften”, blz. 49 (1712)
“Er kan niet worden aangetoond, dat zondag de plaats van de Sabbat heeft ingenomen.” (blz. 366) De Here God heeft de laatste dag van de week geheiligd. Aan de andere kant heeft de antichrist de eerste dag aangewezen.”

Abbyssinië
“De Jakobieten komen bijeen in de tempel op Sabbat, de dag vóór de dag des Heren, en houden deze dag. Uit het getuigenis van de Ethiopische koning Claudius hebben we gezien, dat de kerk van Abbyssinië dit ook doet.” Abundacnus: “Historia Jacobatarum”, blz. 118, 119 (18e eeuw).

Roemenië, 1760 (en het gebied van het vroegere Joegoslavië en Tsjechoslowakije)
“Het Edict van Verdraagzaamheid van Jozef II gold niet voor de Sabbatarianen. Een aantal van hen verloor opnieuw al hun bezittingen.” Jahrgang 2, 254

“Katholieke priesters, geholpen door soldaten, dwongen hen het Rooms-katholicisme in naam aan te nemen. De overigen dwongen ze op zaterdag te werken, en op zondag naar de kerk te gaan. Deze methode werd tweehonderdvijftig jaar lang toegepast om de Sabbatarianen te bekeren.”

Duitsland – Tennhardt van Nürnberg – (18e eeuw)
“Hij houdt strikt aan de Sabbat vast, omdat het één van de Tien geboden is.” Bengel: ‘Leban und Wirken’, Burk, blz. 579.
Zelf zegt hij: ”Er kan niet bewezen worden, dat de zondag de plaats van de Sabbat heeft ingenomen. (blz. 366) God heeft de laatste dag van de week geheiligd. Aan de andere kant heeft de antichrist de eerste dag aangewezen. (Kl. Auszug aus Tennhardts ‘Schriften’, blz. 49, 1712).

Bohemen en Moravië (nu Tsjechië en Slowakije)
Adolf Dux beschrijft hun geschiedenis van 1635 tot 1867 zo: ”De toestand van de Sabbatarianen was verschrikkelijk. Hun boeken en geschriften moesten worden ingeleverd bij het Konsistorie van Karlsburg en werden een prooi van de vlammen.” “Aus Ungarn”, blz. 289 – 291, Leipzig 1850.

Holland en Duitsland
“Dr. Cornelius zei over Oost-Friesland, dat wanneer de Baptisten groot in aantal waren: “de zondag en de feestdagen niet werden gevierd.” (het waren Sabbatvierders) “Der Anteil Ostfrieslands an der Reformati-on”, Münster 1852, blz. 129, 134.

Moravië – Graaf Zinzendorf
In 1738 schreef Zinzendorf over het feit, dat hij de Sabbat hield: “Ik gebruik de Sabbat al vele jaren om te rusten, en de zondag om het Woord te verkondigen.” Budingsche Sammlung, sectie 8, blz. 224, Leipzig 1742.

Amerika – 1741
De Moravische Broeders (nadat Zinzendorf uit Europa was aangekomen): “Als bijzonderheid dient te worden opgemerkt, dat hij vastbesloten is, samen met de kerk in Bethlehem de zevende dag als rustdag te houden.” Idem, blz. 5, 1421, 1422.

Amerika
Maar vóórdat Zinzendorf en de Moravische broeders in Bethlehem op deze manier begonnen met het houden van de Sabbat, waarbij het ze goed ging, was er al een kleine groep Duitse Sabbatvierders in Pennsylvania. Zie Rupp: “History of Religious Denominations in the United States”, blz. 109 – 123.

Sternberg: “Geschichte der Juden in Polen“, blz. 124
“Maar het merendeel trok naar de Krim en de Kaukasus, waar zij ondanks vervolging trouw blijven aan hun leer, tot op de huidige dag. De mensen noemen hen Soebotniki, of Sabbatarianen.”

China
“In deze tijd verbood Hang het gebruik van opium, zelfs van tabak, en van alle sterke drank. De Sabbat werd als godsdienstige dag gehouden.” Llin-Lie, een officier van de revolutionairen: “The Ti-Ping Revolution”, dl. 1, blz. 36 – 48, 84.
“De zevende dag wordt heel godsdienstig en strikt gehouden. De Sabbat van de Tai-Ping valt op onze zaterdag.” Blz. 319.

China
“Toen de Tai-Ping gevraagd werden, waarom zij op de zevende dag Sabbat hielden, antwoordden zij: Ten eerste, omdat de Bijbel dit leert. En ten tweede hielden hun voorouders deze dag als dag van aanbidding.” “A Critical History of the Sabbath and the Sunday.”

India en Perzië
“Bovendien houden zij de plechtige vieringen van het Christendom in ons hele rijk op zevende dag.” “Christian Researches in Asia”, blz. 143

Denemarken
“Deze onrust bleef niet zonder effect. Pastor M.A. Sommer begon de zevende dag te houden, en schreef in zijn kerkblad ‘Indovet Kristendom’ nr. 5, 1875 een indrukwekkend artikel over de ware Sabbat.
In een brief aan Elder John G. Matteson schrijft hij:
“Onder de Baptisten hier in Denemarken heerst grote onrust over het Sabbatsgebod. Maar ik ben waarschijnlijk de enige predikant in Denemarken, die zo dicht bij de Adventisten staat. Ik verkondig al vele jaren de tweede komst van Christus.” “Advent Tidente”, mei 1875

Rusland
“Maar het merendeel trok naar de Krim en de Kaukasus, waar zij ondanks vervolging trouw blijven aan hun leer, tot op de huidige dag. De mensen noemen hen Soebotniki, of Sabbatarianen.” Sternberg: “Geschichte der Juden in Polen“, blz. 124

Zweden (Baptisten)
“We zullen nu proberen aan te tonen dat het heiligen van de Sabbat zijn oorsprong en fundament vindt in een wet, die God zelf bij de schepping voor de hele wereld heeft ingevoerd. Daarom is deze wet voor alle mensen overal op aarde bindend.” “Evangelisten”, Stockholm, mei – augustus 1863, (Zweedse Baptisten Kerk)

Amerika – 1845
“Zo zien we, dat Daniël 7: 25 vervuld is: de kleine horen, die erop uit is “tijden en de wet” te veranderen. Daarom lijkt het mij toe, dat alle mensen die de eerste dag als Sabbat houden, vierders zijn van de zondag van de paus – en brekers van Gods Sabbat.” Elder T.M. Preble, 13 februari 1845.

Amerika (Zevende-dags Adventisten)
In 1844 ontstonden de Zevende-dags Adventisten. Tegen het einde van de 19e eeuw hadden zij zich bijna over de hele wereld verspreid. Hun naam is afkomstig van hun leer over de Sabbat op de zevende dag en over de tweede Advent (Wederkomst) van Jezus. In 1874 begonnen zij met hun werk in Europa; in 1885 in Australië en Azië; in 1887 in Zuid-Afrika; 1888 in Azië; 1888 in Zuid-Amerika. Zevende-dags Adventisten houden dezelfde Sabbat in ere, die Jezus en Zijn volgelingen hielden. De heilige fakkel van de Waarheid is de eeuwen door nooit gedoofd. Adventisten werken vandaag in bijna 1000 talen. Ze tellen meer dan 27.000 gemeenten. Meer dan vijftien miljoen leden van over de hele wereld verwelkomen elke week de heilige uren van de Sabbat.

De Conventie van Baptisten
“De eerste vier geboden geven de verplichtingen weer, die de mens rechtstreeks tegenover God heeft. … Maar als we de eerste vier geboden houden, houden we waarschijnlijk ook de andere zes. … Het vierde gebod geeft Gods aanspraken op de tijd en de gedachten van de mens weer. … De zes werkdagen en het rusten op de Sabbat moeten worden gehandhaafd als een getuigenis over Gods inspanningen en Zijn rust bij de schepping. … Geen van de Tien Woorden heeft uitsluitend een raciale betekenis. De Sabbat is oorspronkelijk ingesteld (lange tijd vóór Mozes) zonder speciale verbinding met de Hebreeën. Integendeel: het is een instelling voor de hele mensheid, als gedenkteken van Gods rusten na de zes scheppingsdagen. Ze is voor alle nakomelingen van Adam ontworpen.”- “Adult Quarterly”, Serie van de Southern Baptist Convention, 15 augustus 1937.

Rooms-katholieken
“Het is goed om Presbyterianen, Baptisten, Methodisten en alle andere Christenen eraan te herinneren, dat de Bijbel hen nergens steunt in het onderhouden van de zondag. De zondag is een instelling van de Rooms-katholieke Kerk. En mensen die deze dag houden, houden zich aan een gebod van de Katholieke Kerk.” Priester Brady, in een toespraak, aangehaald in de ‘Elizabeth NJ News’, op 18 maart 1903. zie  This Rock.

Rooms-katholieken
“Aan de andere kant heeft de Kerk, nadat ze de rustdag van de Joodse Sabbat, of de zevende dag van de week, veranderd had in de eerste dag, het Derde Gebod van toepassing verklaard op de zondag. Dat is de dag die als dag des Heren geheiligd moet worden. Het Concilie van Trente (Sessio VI, canon xix) veroor-deelt degenen, die ontkennen, dat de Tien Geboden voor christenen bindend zijn.” The Catholic Encyclo-paedia , Commandments of God, volume IV, © 1908 by Robert Appleton Company, Online Edition © by Kevin Knight, Nihil Obstat – Remy Lafort, Censor Imprimatur – + John M. Farley, Archbishop of New York, blz. 153.

Rooms-katholieken
“Wanneer je het gezag van de Kerk ontkent, heb je geen adequate of redelijke verklaring of rechtvaardiging voor het vervangen van de zaterdag door de zondag in het Derde – voor protestanten Vierde – van Gods Geboden. … De Kerk staat boven de Bijbel. En deze verandering in de wijze van Sabbatviering is daarvan het bewijs.” Catholic Record, 1 september 1923

Rooms-katholieken
“Als protestanten volgens de Bijbel zouden leven, zouden ze God op de Sabbatdag aanbidden. Door het houden van de zondag gehoorzamen zij aan een wet van de Katholieke Kerk.” Albert Smith, kanselier van het aartsdiocees Baltimore, die namens de kardinaal een brief beantwoordde op 10 februari 1920.

Episcopalen
“Het Bijbels gebod zegt, dat u moet rusten op de zevende dag. Dat is zaterdag. Nergens is in de Bijbel vastgelegd, dat men op zondag zou moeten aanbidden.” Philip Carrington, aangehaald in de ‘Toronto Daily Star’, 26 oktober 1949. [Carrington, anglicaans aartsbisschop van Quebec, sprak de bovenstaande woorden in een toespraak over dit onderwerp, gehouden voor een overvolle bijeenkomst van geestelijken. In die tijd besteedden de media hier veel aandacht aan.]

Lutheranen
“We hebben gezien, hoe langzamerhand de indruk van de Joodse Sabbat uit de herinnering van de christelijke kerk verdween. En ook, hoe volledig de nieuwere gedachte bezit van de kerk nam, die ten grondslag ligt aan het houden van de zondag. We hebben gezien, dat de christenen van de eerste drie eeuwen de ene dag nooit met de andere verward hebben, maar de twee dagen allebei vierden.” “The Sunday Problem”, een studieboek van de Lutherse Kerk, (1923), blz. 36.

Kerk van Christus
“Maar we vinden geen enkel direct gebod van God, geen enkele aanwijzing van de opgestane Christus, geen enkele vermaning van de eerste apostelen, dat de eerste dag de plaats zou moeten innemen van de Sabbat op de zevende dag.” “Laten wij op dit punt duidelijk zijn: Hoewel voor christenen ‘deze dag, de eerste dag van de week’ de meest gedenkwaardige dag van alle dagen is … staat nergens in het Nieuwe Testament een gebod of rechtvaardiging, deze dag als een heilige dag te houden.” “De Rooms-katholieke Kerk koos de eerste dag van de week ter ere van de opstanding van Christus. …” “The Bible Standard”, mei 1916, Auckland, Nieuw-Zeeland

Anglicaanse Kerk
“Nergens is in de Bijbel vastgelegd, dat men op zondag moet aanbidden. ‘Gedenk de Sabbatdag, dat u die heiligt”… dat is zaterdag.” P. Carrington, aartsbisschop van Quebec, 27 oktober 1949
Smithsonian Institute
“De waardering voor de zondag, de door de traditie aangenomen dag van de opstanding van Christus, heeft door alle eeuwen van het christelijke tijdperk, enorm gevarieerd. Van tijd tot tijd is ze verward met de zevende dag van de week, de Sabbat. Engels sprekende volken zijn het meest volhardend geweest in de onjuiste veronderstelling, dat de verplichting van het Vierde Gebod op de zondag zou zijn overgegaan. In het populaire Engelse spraakgebruik wordt vaak, maar ten onrechte, over de zondag gesproken als: Sabbat.” F.M. Setzler, hoofdcurator van het departement voor Antropologie van het Smithsonian Insti-tuut. Het citaat komt uit een brief van 1 september 1949.

Jesaja 66: 23 (NBG)
“En het zal geschieden van nieuwe maan tot nieuwe maan en van sabbat tot sabbat, dat al wat leeft zal komen om zich voor mijn aangezicht neer te buigen, zegt de HERE.”

Genesis 2: 1 – 3
“Zo zijn de hemel en de aarde voltooid, en heel hun menigte. God voltooide op de zevende dag Zijn werk, dat Hij gemaakt had. Hij rustte op de zevende dag van al Zijn werk, dat Hij gemaakt had. En God zegende de zevende dag en heiligde die, want daarop rustte Hij van al Zijn werk, dat God schiep door het te maken.”

Exodus 20: 8 – 11
“Gedenk de sabbatdag, dat u die heiligt. Zes dagen moet u arbeiden en al uw werk doen, maar de ze-vende dag is de sabbat van de HEERE, uw God. Dan mag u geen enkel werk doen, u niet, uw zoon en uw dochter niet, uw slaaf en slavin niet, uw vee niet, en niet de vreemdeling, die binnen uw poorten is. Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee en al wat daarin is, en Hij rustte op de zevende dag. Daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde die.”

Jesaja 56: 1 – 7 (NBG)
“Zo zegt de Here: Onderhoudt het recht en doet gerechtigheid, want mijn heil staat gereed om te komen en mijn gerechtigheid om zich te openbaren. Welzalig de sterveling die dit doet, en het mensenkind dat daaraan vasthoudt; die acht geeft op de sabbat, zodat hij hem niet ontheiligt, en acht geeft op zijn hand, zodat zij niets kwaads doet. Laat dan de vreemdeling die zich bij de Here aansloot, niet zeggen: De Here zal mij zeker afzonderen van zijn volk; en laat de ontmande niet zeggen: Zie, ik ben een dorre boom. Want zo zegt de Here van de ontmanden, die mijn sabbatten onderhouden en verkiezen wat Mij behaagt en vasthouden aan mijn verbond: Ik geef hun in mijn huis en binnen mijn muren een gedenkteken en een naam, beter dan zonen en dochters; Ik geef hun een eeuwige naam, die niet uitgeroeid zal worden. En de vreemdelingen die zich bij de Here aansloten om Hem te dienen, en om de naam des Heren lief te hebben, om Hem tot knechten te zijn, allen die de sabbat onderhouden, zodat zij hem niet ontheiligen, en die vasthouden aan mijn verbond: hen zal Ik brengen naar mijn heilige berg en Ik zal hun vreugde bereiden in mijn bedehuis; hun brandoffers en hun slachtoffers zullen welgevallig zijn op mijn altaar, want mijn huis zal een bedehuis heten voor alle volken.”

Lukas 11: 27 – 28
“Het gebeurde, toen Hij deze dingen sprak, dat een vrouw uit de menigte haar stem verhief en tegen Hem zei: Zalig is de buik die U gedragen heeft, en zijn de borsten waaraan U gezogen hebt! Maar Hij zei: Veeleer zijn zij zalig die het Woord van God horen en het bewaren.”

Mattheüs 5: 17 – 20
“Denk niet dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen; Ik ben niet gekomen om die af te schaffen, maar te vervullen. Want, voorwaar, Ik zeg u: Totdat de hemel en de aarde voorbijgaan, zal er niet één jota of één tittel van de Wet voorbijgaan, totdat het alles zal gebeurd zijn. Wie dan een van deze geringste geboden afschaft en de mensen zo onderwijst, zal de geringste genoemd worden in het Koninkrijk der hemelen; maar wie ze doet en onderwijst, die zal groot genoemd worden in het Koninkrijk der hemelen. Want Ik zeg u: Als uw gerechtigheid niet overvloediger is dan die van de schriftgeleerden en de Farizeeën, zult u het Koninkrijk der hemelen beslist niet binnengaan.”

Johannes 14: 15
“Als u Mij liefhebt, bewaar dan Mijn geboden.”

Handelingen 4: 19 – 20
“Maar Petrus en Johannes antwoordden en zeiden tegen hen: Oordeel zelf of het juist is in Gods ogen, meer naar u te luisteren dan naar God. Want wij kunnen niet nalaten te spreken over wat wij gezien en gehoord hebben.”

Handelingen 5: 29
“Maar Petrus en de apostelen antwoordden en zeiden: Men moet God meer gehoorzaam zijn dan de mensen”

Openbaring 14: 6 – 7
“En ik zag een andere engel, die hoog aan de hemel vloog. En hij had het eeuwige Evangelie om dat te verkondigen aan hen die op de aarde wonen en aan elke natie en stam en taal en volk. En hij zei met een luide stem: Vrees God en geef Hem eer, want het uur van Zijn oordeel is gekomen. En aanbid Hem Die de hemel en de aarde en de zee en de waterbronnen gemaakt heeft.”

Openbaring 22: 11 – 14
“Wie onrecht doet, moet nog maar meer onrecht doen. En wie vuil is, moet nog maar vuiler worden. En wie rechtvaardig is, moet nog meer gerechtigheid doen. En wie heilig is, moet toenemen in heiligheid. En zie, Ik kom spoedig en Mijn loon is bij Mij om aan ieder te vergelden zoals zijn werk zal zijn. Ik ben de Alfa, en de Omega, het Begin en het Einde, de Eerste en de Laatste. Zalig zijn zij die Zijn geboden doen, opdat zij recht mogen hebben op de Boom des levens, en opdat zij door de poorten de stad mogen binnengaan.”